Over kurk

Productie van kurk

Er is wereldwijd ongeveer 2.200.000 hectare kurkbos (33% in Portugal en 23% in Spanje). Jaarlijkse productie is ongeveer 340.000 ton. Kurk wordt gewonnen uit de schors van de kurkeik (Quercus suber L.) in Portugal en de landen rond de Middellandse Zee (Portugal 51%, Spanje 26%, Italië 7%, Marokko 6%, Algerije 4%).

Vanaf het moment dat de kurkeik ongeveer 25 jaar oud is wordt de schors iedere 9 jaar geschild. De bomen leven ongeveer 200 jaar. De eerste 2 oogsten produceren mindere kwaliteit. Vervolgens wordt de schors geschild en verwerkt tot producten van kurk. Na het schillen duurt het 9 jaar voordat de schors zo dik is, dat er weer kurk van kan worden geoogst.

De kurkindustrie wordt algemeen als milieuvriendelijk beschouwd. De duurzaamheid van de productie en de gemakkelijke recycling van de kurkproducten en de bijproducten zijn twee van de meest onderscheidende aspecten.

Eigenschappen

Doordat kurk lucht bevat, is het lichter dan water en warmte-isolerend. Kurk laat vrijwel geen lucht door en is sterk elastisch: een kurk kan tot 35%^[bron?] van zijn oorspronkelijke diameter in elkaar gedrukt worden. Verder is de stof antistatisch, geluiddempend en vochtbestendig.

De elasticiteit met de grote waterbestendigheid maken van kurk een geschikte grondstof voor flesstoppers, en dan vooral voor wijnstoppers. Kurkstoppers vertegenwoordigen ongeveer 60% van de kurkproductie.

De lage dichtheid van kurk maakt het geschikt als grondstof voor visdrijvers en boeien, evenals voor handvatten van vishengels (als alternatief voor neopreen).

Kurksheets, vaak het bijproduct van de meer lucratieve kurkstopperproductie, worden gebruikt voor het maken van vloertegels en prikborden.

Kurkgranulaat kan ook gemengd worden in beton. Het mengsel van kurkgranulaat en cement heeft een lage thermische geleidbaarheid en een goede energieabsorptie. Deze composities hebben een dichtheid van (400-1500 kg/m3), een druksterkte (1-26 MPa) en een buigsterkte (0.5-4.0 MPa).

Toepassingen

Kurk als afsluiting van een kruikjevoor wijwater.

Kurk is als uitzondering gebruikt als 'stenen' voor de buitenmuren van huizen, zoals bij het Portugees paviljoen op de Expo 2000. Verder heeft de Portugese postdienst CTT op 28 november 2007 de eerste van kurk gemaakte postzegel ter wereld uitgegeven. Andere toepassingen zijn:

• Isolatie; kurk werd vroeger veel gebruikt als isolatiemateriaal;
• Stop voor het afsluiten van een fles of andere verpakking;
• Wandbekleding; vanwege de natuurlijke uitstraling en isolerende eigenschap;
• Vloerbedekking; onder meer vanwege ecologische, geluiddempende en waterafstotende eigenschappen;
• Drijvers, bijvoorbeeld voor dobbers, of om kabels in het water te laten drijven;
• Prikbord;
• Als knutselmateriaal en ter decoratie;
• Kurk wordt gebruikt in ruimtevaarttechnologie vanwege zijn brandwerende eigenschappen;
• Kleding en accessoires;
• Schoenen (in de zolen);
• Meubels van kurk (bijzettafels);
• Pakkingen in de auto-industrie;
• In muziekinstrumenten (tussen de verschillende delen van blaasinstrumenten);
• In een dirigeerstokje (baton), vaak is het handvat van kurk gemaakt.

Het gebruik als sluiting voor wijnflessen

Kurksluitingen worden op grote schaal gebruikt voor flessen wijn. Het percentage loopt wel terug vanwege de stijging van het gebruik van goedkopere, synthetische alternatieven. Topkwaliteit kurkstoppers, kurk met weinig lenticellen, zijn duur, voor veel goedkopere wijnsoorten is men daarom overgegaan op plastic stoppers, schroefdoppen of andere sluitingen. Synthetische stoppers hebben bovendien het voordeel dat ze niet droog worden of krimpen; wijnflessen met kunststofstoppers hoeven niet op hun zij gelegd te worden om oxidatie te voorkomen. In de 17e eeuw maakten Franse wijnboeren geen gebruik van kurkstoppers maar gebruikten zij in olie gedrenkte lappen welke in de hals van de flessen werden gestopt.

Kurk gebruikt als flessenstop kan droog worden en/of krimpen. Dit kan leiden tot een slechte afdichting van de fles. Het probleem kan worden opgelost door de kurk te bevochtigen en hierna te verwarmen. Dit zorgt ervoor dat de kurkcellen uitzetten en de kurk in plaats van droog en hard vochtig en elastisch wordt. De kurk wordt zo geschikter als flesstopper. Besmetting met het onschadelijke maar smerig ruikende trichloroanisol (TCA) is een van de voornaamste oorzaken van kurkbesmetting van wijn.

Recentelijk hebben belangrijke kurkproducenten methodes ontwikkeld om TCA te verwijderen uit kurk bestemd voor het afsluiten van flessen wijn, zoals het stomen van de kurk.